10.3  §Þnh l­îng n­íc b»ng thuèc thö Karl Fischer

Nguyªn t¾c

Ph­¬ng ph¸p ®Þnh l­îng n­íc nµy dùa trªn ph¶n øng toµn l­îng cña n­íc víi l­u huúnh dioxyd vµ iod trong dung m«i khan chøa mét chÊt base h÷u c¬ thÝch hîp.

Dung m«i h÷u c¬ th«ng dông lµ methanol khan n­íc, còng cã khi ®­îc thay b»ng dung m«i h÷u c¬ kh¸c thÝch hîp ®Ó hoµ tan chÕ phÈm. ChÊt base h÷u c¬ lµ pyridin, nh­ng hiÖn nay ng­êi ta ®· dïng nh÷ng chÊt kiÒm h÷u c¬ kh¸c ®Ó thay thÕ nh­ imidazol, 2- methylaminopyridin.

Dông cô

HiÖn nay cã nhiÒu lo¹i dông cô, nh­ng nguyªn t¾c ®Òu ph¶i cÊu t¹o sao cho thao t¸c thuËn tiÖn vµ tr¸nh Èm. Dông cô gåm cã mét cèc chuÈn ®é dung tÝch kho¶ng 60 ml, cã n¾p g¾n ®iÖn cùc kÐp platin, mét èng dÉn khÝ nitrogen, cã lç c¾m víi buret vµ lç c¾m èng th«ng h¬i chøa chÊt hót Èm. ChÕ phÈm cho vµo b×nh chuÈn ®é qua lç trªn n¾p hoÆc miÖng bªn c¹nh cã nót mµi. Trong qu¸ tr×nh chuÈn ®é, khuÊy b»ng m¸y khuÊy tõ hoÆc b»ng luång khÝ nitrogen kh« ®i qua dung dÞch. §iÓm kÕt thóc ph¶n øng ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ®iÖn kÕ g¾n trong m¹ch cã biÕn trë 2000 «m, nèi víi mét nguån pin 1,5 von. Lóc b¾t ®Çu kim ®iÖn kÕ chØ ®iÓm kh«ng, v× dßng ®iÖn ch¹y qua 2 ®iÖn cùc platin kh«ng ®¸ng kÓ. Khi nhá thuèc thö Karl Fischer vµo dung dÞch, do hiÖn t­îng khö cùc nªn kim ®iÖn kÕ lÖch ®i nh­ng lËp tøc trë vÒ vÞ trÝ ban ®Çu, chØ khi ®Õn ®iÓm dõng th× mét giät thuèc thö thõa sÏ lµm kim lÖch ®i vµ duy tr× Ýt nhÊt 30 gi©y.

Thuèc thö

Thuèc thö Karl Fischer gèc gåm 4 thµnh phÇn chÝnh lµ l­u huúnh dioxyd, iod, pyridin hoÆc mét base h÷u c¬ kh¸c vµ methanol pha thµnh mét dung dÞch, hoÆc hai dung dÞch. Tr­êng hîp pha thµnh hai dung dÞch th× dung dÞch A chøa l­u huúnh dioxyd vµ pyridin pha trong methanol khan, dung dÞch B chøa iod pha trong methanol khan. Tr­íc khi dïng 1 giê, trén ®Òu 1 thÓ tÝch dung dÞch A víi 1 thÓ tÝch dung dÞch B, sau ®ã x¸c ®Þnh ®­¬ng l­îng n­íc cña thuèc thö. L­îng thuèc thö thu ®­îc chØ dïng trong ngµy. HiÖn nay trªn thÞ tr­êng võa cã c¸c lo¹i thuèc thö nh­ trªn, võa cã lo¹i ®· thay pyridin vµ methanol b»ng chÊt kiÒm h÷u c¬ kh¸c vµ dung m«i h÷u c¬ kh¸c. Do vËy, cÇn kiÓm tra kü thµnh phÇn thuèc thö vµ c¸ch sö dông cho ®óng môc ®Ých. C¸c thuèc thö Karl Fischer vµ dung m«i dïng trong ph­¬ng ph¸p ®Òu ph¶i khan n­íc, b¶o qu¶n trong lä mµu, tr¸nh ¸nh s¸ng, chèng Èm vµ ph¶i x¸c ®Þnh l¹i ®­¬ng l­îng n­íc tr­íc khi dïng.

X¸c ®Þnh ®­¬ng l­îng cña thuèc thö

§­¬ng l­îng cña thuèc thö Karl Fischer dÔ bÞ thay ®æi theo thêi gian nªn tr­íc khi dïng ph¶i x¸c ®Þnh l¹i vµ ph¶i ®¹t tèi thiÓu 3,5 mg n­íc cho 1 ml thuèc thö. Cã thÓ x¸c ®Þnh theo 2 c¸ch:

a. ¸p dông x¸c ®Þnh hµm l­îng n­íc nhá h¬n 1%.

Dïng mét ho¸ chÊt cã hµm l­îng n­íc kÕt tinh x¸c ®Þnh, sau khi ®· sÊy ë nhiÖt ®é quy ®Þnh ®Õn khèi l­îng kh«ng ®æi ®Ó lo¹i hÕt Èm, cho t¸c dông víi thuèc thö råi tÝnh ra ®­¬ng l­îng. Th­êng dïng natri tartrat dihydrat ( C₄H₄Na₂O₆.2H₂O).

TiÕn hµnh:

Cho mét l­îng methanol hoÆc dung m«i thÝch hîp dïng cho thuèc thö Karl Fischer vµo cèc chuÈn ®é ®ñ ngËp ®iÖn cùc platin råi chuÈn ®é b»ng thö Karl Fischer ®Õn ®iÓm dõng. Cho nhanh kho¶ng tõ 150 mg ®Õn 350 mg natri tartrat dihydrat ®· c©n chÝnh x¸c vµo cèc vµ chuÈn ®é b»ng thuèc thö Karl Fischer ®Õn ®iÓm dõng, tÝnh hÖ sè ®­¬ng l­îng n­íc F (tÝnh b»ng mg n­íc/ml thuèc thö) cña thuèc thö theo c«ng thøc:

 

F = 2. (18,02/230,08) . (W/V)

 

Trong ®ã:

18,02 vµ 230,08 lµ khèi l­îng ph©n tö cña n­íc vµ cña natri tartrat dihydrat.

W lµ khèi l­îng natri tartrat dihydrat (tÝnh b»ng mg).

V lµ thÓ tÝch cña thuèc thö ®· dïng (tÝnh b»ng ml).

b. ¸p dông x¸c ®Þnh hµm l­îng n­íc lín h¬n hoÆc b»ng 1%

 

Dïng n­íc tinh khiÕt ®· ch­ng cÊt ®¹t tiªu chuÈn lµm chÊt chuÈn hoµ vµo methanol hoÆc dung m«i thÝch hîp lo¹i dïng cho thuèc thö Karl Fischer råi dïng thuèc thö Karl Fischer ®Ó chuÈn ®é.

TiÕn hµnh:

Cho 25 ml methanol vµo cèc chuÈn ®é, chuÈn ®é b»ng thuèc thö Karl Fischer ®Õn ®iÓm dõng. Thªm nhanh kho¶ng 50 mg n­íc tinh khiÕt ®· c©n chÝnh x¸c vµo cèc chuÈn ®é trªn vµ chuÈn ®é b»ng thuèc thö Karl Fischer ®Õn ®iÓm dõng. TÝnh hÖ sè ®­¬ng l­îng n­íc F (tÝnh b»ng mg n­íc /ml thuèc thö) cña thuèc thö theo c«ng thøc:

 

F=W/V

 

Trong ®ã:

W lµ khèi l­îng n­íc (tÝnh b»ng mg).

V lµ thÓ tÝch thuèc thö ®· dïng (tÝnh b»ng ml).

TiÕn hµnh ®Þnh l­îng

ChuÈn bÞ mÉu thö

NÕu kh«ng cã chØ dÉn g× kh¸c trong chuyªn luËn riªng, c©n hoÆc lÊy chÝnh x¸c mét l­îng chÕ phÈm ­íc l­îng chøa kho¶ng 10 mg ®Õn 50 mg n­íc ®em ®Þnh l­îng. Thao t¸c ph¶i nhanh vµ thùc hiÖn trong phßng cã ®é Èm thÊp ®Ó tr¸nh Èm ë ngoµi ¶nh h­ëng ®Õn chÊt ph©n tÝch.

Ph­¬ng ph¸p ®Þnh l­îng trùc tiÕp

NÕu kh«ng cã chØ dÉn g× kh¸c trong chuyªn luËn riªng, cho kho¶ng 20 ml methanol khan hoÆc dung m«i ®­îc chØ dÉn trong chuyªn luËn riªng vµo cèc chuÈn ®é, chuÈn ®é b»ng thuèc thö Karl Fischer ®Õn ®iÓm dõng. Cho nhanh mét l­îng chÕ phÈm ®· chØ dÉn trong chuyªn luËn riªng vµo cèc chuÈn ®é, ®ãng nót ngay, khuÊy ®Òu ®Ó ph¶n øng t¸c dông trong kho¶ng 1 phót råi tiÕp tôc chuÈn ®é b»ng thuèc thö Karl Fischer ®Õn ®iÓm dõng. TÝnh hµm l­îng n­íc X (tÝnh b»ng mg) cña chÕ phÈm theo c«ng thøc:

X = N.F

Trong ®ã:

N: ThÓ tÝch thuèc thö ®· dïng cho lÇn chuÈn ®é sau khi cho chÕ phÈm (tÝnh b»ng ml)

F: HÖ sè ®­¬ng l­îng n­íc cña thuèc thö Karl Fischer (tÝnh b»ng mg/ml.

Ph­¬ng ph¸p ®Þnh l­îng gi¸n tiÕp

Pha dung dÞch n­íc chuÈn: Pha lo·ng 2ml n­íc tinh khiÕt víi methanol hoÆc dung m«i thÝch hîp thµnh 1000ml. LÊy chÝnh x¸c 25,0 ml dung dÞch nµy cho vµo cèc ®Þnh l­îng vµ chuÈn ®é b»ng thuèc thö Karl Fischer võa míi x¸c ®Þnh ®é chuÈn. TÝnh hµm l­îng n­íc W(tÝnh b»ng mg/ml) cña dung dÞch n­íc chuÈn theo c«ng thøc:

 

W = V.F/25

 

Trong ®ã:

V: ThÓ tÝch thuèc thö Karl Fischer ®· dïng (ml).

F: HÖ sè ®­¬ng l­îng n­íc cña thuèc thö Karl Fischer (tÝnh b»ng mg/ml).

TiÕn hµnh: NÕu kh«ng cã chØ dÉn g× kh¸c trong chuyªn luËn riªng, cho mét l­îng methanol, hoÆc dung m«i ®­îc chØ dÉn trong chuyªn luËn riªng vµo cèc ®Þnh l­îng võa ®ñ ngËp ®iÖn cùc, chuÈn ®é b»ng thuèc thö Karl Fischer ®Õn ®iÓm dõng. Cho nhanh mét l­îng chÕ phÈm ®· chØ dÉn trong chuyªn luËn riªng vµo cèc, ®ãng nót ngay, thªm tiÕp mét l­îng chÝnh x¸c thuèc thö Karl Fischer vµo cèc sao cho thõa kho¶ng 1 ml, hoÆc theo mét thÓ tÝch ®· chØ dÉn trong chuyªn luËn riªng. §ãng nót ®Ó yªn 1 phót, tr¸nh ¸nh s¸ng, thØnh tho¶ng khuÊy. ChuÈn ®é phÇn thuèc thö Karl Fischer thõa b»ng dung dÞch n­íc chuÈn võa míi pha ë trªn. TÝnh hµm l­îng n­íc A (tÝnh b»ng mg) cã trong chÕ phÈm theo c«ng thøc:

 

A = F.V₁- W.V₂

 

Trong ®ã:

F: §­¬ng l­îng n­íc cña thuèc thö Karl Fischer (tÝnh b»ng mg/ml).

V₁:  ThÓ tÝch thuèc thö Karl Fischer ®· thªm vµo (ml)

V₂: ThÓ tÝch dung dÞch n­íc chuÈn ®· dïng (ml).

W: Hµm l­îng n­íc cña dung dÞch n­íc chuÈn ë trªn (tÝnh b»ng mg/ml).

Chó ý:

CÇn ph¶i kiÓm tra xem chÊt thö cã t­¬ng kþ víi thuèc thö Karl Fischer kh«ng tr­íc khi ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy. Nh÷ng chÊt cã kh¶ n¨ng ph¶n øng víi mét hay nhiÒu thµnh phÇn cña thuèc thö nh­ acid ascorbic, c¸c mercaptan, c¸c sulfid, c¸c muèi hydrocarbonat vµ carbonat kiÒm, c¸c oxyd vµ hydrat cña oxyd kim lo¹i.. kh«ng ¸p dông ®­îc ph­¬ng ph¸p nµy. §èi víi c¸c aldehyd vµ ceton, hiÖn nay ®· cã lo¹i thuèc thö dµnh riªng ®Ó ®Þnh l­îng n­íc trong c¸c chÊt nµy.

Nh÷ng dung m«i h÷u c¬ sau ®©y cã thÓ dïng thay thÕ methanol trong thuèc thö Karl Fischer khi chÊt thö kh«ng tan trong methanol: Cloroform, methyl celosolve, diethylen glycol monoethyl ether. Tr­íc khi sö dông ph¶i lµm khan b»ng zeolit ®¹t tiªu chuÈn cho ®Þnh l­îng n­íc.

Nh÷ng chÊt base h÷u c¬ sau ®©y cã thÓ thay pyridin trong thuèc thö Karl Fischer: Imidazol,
2- methylaminopyridin. Ph¶i kiÓm tra hµm l­îng n­íc tr­íc khi dïng.

 

                                                                                               

10.4  ph­¬ng ph¸p chuÈn ®é b»ng nitrit

 

ChuÈn ®é b»ng nitrit lµ ph­¬ng ph¸p ®Þnh l­îng thÓ tÝch, trong ®ã dung dÞch chuÈn ®é lµ dung dÞch natri nitrit.

Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc dïng chñ yÕu ®Ó ®Þnh l­îng c¸c chÕ phÈm cã chøa nhãm amin th¬m bËc nhÊt hoÆc nh÷ng chÕ phÈm kh¸c mµ qua biÕn ®æi ho¸ häc chuyÓn ®­îc thµnh hîp chÊt cã nhãm amin th¬m bËc nhÊt.

C¸ch tiÕn hµnh

C©n chÝnh x¸c 1 l­îng chÕ phÈm t­¬ng øng víi kho¶ng 0,002 ph©n tö gam ho¹t chÊt (hoÆc theo chØ dÉn trong chuyªn luËn riªng) hoµ tan trong 20 ml acid hydrocloric (TT), vµ 50 ml n­íc. Cho thªm 2 g kali bromid (TT), lµm l¹nh trong n­íc ®¸ råi chuÈn ®é b»ng dung dÞch natri nitrit 0,1 M (C§) ( Ph¶i ®Ó ®Çu nhá dung dÞch chuÈn ®é cña buret ngËp d­íi mÆt dung dÞch cÇn chuÈn ®é) . Trong qu¸ tr×nh chuÈn ®é ph¶i l¾c b×nh liªn tôc, nhÑ nhµng sao cho kh«ng t¹o ra dßng xo¸y kh«ng khÝ trong dung dÞch (tèt nhÊt lµ dïng m¸y khuÊy tõ). Nhá dung dÞch chuÈn ®é víi tèc ®é lóc ®Çu chõng 2 ml trong mét phót, ®Õn tr­íc ®iÓm t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 1 ml th× nhá tõng 0,1 ml mét vµ ®Ó yªn Ýt nhÊt mét phót sau mçi lÇn thªm dung dÞch.

§iÓm kÕt thóc ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ph­¬ng ph¸p ®o ®iÖn (theo h­íng dÉn trong c¸c chuyªn luËn "ChuÈn ®é ®o ampe" hoÆc "ChuÈn ®é ®o ®iÖn thÕ" ho¹c b»ng chØ thÞ mÇu thÝch hîp.

 

10.5 Ph­¬ng ph¸p chuÈn ®é complexon

Nh«m (Al)

LÊy mét l­îng dung dÞch nh­ chØ dÉn trong chuyªn luËn riªng cho vµo mét b×nh nãn 500 ml. Thªm 25 ml dung dÞch trilon B 0,1 M (C§) vµ 10 ml hçn hîp ®ång thÓ tÝch cña dung dÞch amoni acetat 15,5%  vµ acid acetic 2 M (TT). §un s«i dung dÞch 2 phót, ®Ó nguéi, thªm 50 ml ethanol vµ 3 ml dung dÞch dithizon 0,025% (kl/tt) míi pha trong ethanol (TT) råi chuÈn ®é dung dÞch trilon B 0,1 M thõa b»ng dung dÞch kÏm sulfat 0,1 M (C§) ®Õn khi mµu cña dung dÞch chuyÓn tõ xanh sang tÝm ®á.

1 ml dung dÞch trilon B 0,1 M t­¬ng ®­¬ng víi  2,698 mg Al.

Bismuth (Bi)

NÕu kh«ng cã chØ dÉn g× kh¸c, pha lo·ng 1 l­îng dung dÞch chÕ phÈm trong acid nitric 2 M (TT), nh­ chØ dÉn trong chuyªn luËn víi n­íc ®Ó thµnh 250 ml. Võa l¾c võa thªm tõng giät amoniac 13,5 M (TT) cho ®Õn khi tña b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. Thªm 0,5 ml acid nitric (TT) vµ ®un nãng ®Õn 70 ^oC, duy tr× nhiÖt ®é nµy cho ®Õn khi dung dÞch trong suèt. Thªm kho¶ng 50 mg hçn hîp da cam xylenol (TT) råi chuÈn ®é b»ng dung dÞch trilonB 0,1 M (C§) ®Õn khi mµu cña dung dÞch chuyÓn tõ tÝm hång sang vµng.

1 ml dung dÞch trilon B 0,1 M t­¬ng ®­¬ng víi 20,90mg Bi.

 

Calci (Ca)

LÊy mét l­îng dung dÞch chÕ phÈm nh­ chØ dÉn trong chuyªn luËn cho vµo mét b×nh nãn 500 ml råi pha lo·ng víi n­íc cÊt thµnh 300 ml. Thªm 6 ml dung dÞch natri hydroxyd 10 M (TT) vµ kho¶ng 15 mg hçn hîp calcon (TT) råi chuÈn ®é b»ng dung dÞch trilon B 0,1 M (C§) ®Õn khi mµu cña dung dÞch chuyÓn tõ tÝm sang xanh hoµn toµn.

1 ml dung dÞch trilon B 0,1 M t­¬ng ®­¬ng víi 4,008mg Ca.

 

Ch× (Pb)

LÊy mét l­îng dung dÞch chÕ phÈm nh­ chØ dÉn trong chuyªn luËn cho vµo mét b×nh 500 ml råi pha lo·ng víi n­íc cÊt thµnh 200 ml. Thªm kho¶ng 50 mg hçn hîp da cam xylenol (TT) vµ mét l­îng hexamin (TT) võa ®ñ ®Ó thu ®­îc dung dÞch cã mµu hång tÝm råi chuÈn ®é b»ng dung dÞch trilon B 0,1 M (C§) ®Õn khi dung dÞch chuyÓn sang mµu vµng.

1 ml dung dÞch trilon B 0,1 M t­¬ng ®­¬ng víi  20,72 mg Pb.

 

Magnesi (Mg)

Cho vµo mét b×nh nãn 500 ml mét l­îng dung dÞch chÕ phÈm nh­ chØ dÉn trong chuyªn luËn vµ pha lo·ng víi n­íc thµnh 300 ml hoÆc hoµ tan mét l­îng chÕ phÈm nh­ chØ dÉn trong chuyªn luËn trong 5 - 10 ml n­íc hoÆc trong mét l­îng nhá acid hydrocloric 2 M (TT) råi pha lo·ng víi n­íc thµnh 50 ml. Thªm 10 ml dung dÞch ®Öm amoniac pH 10,0 (TT) vµ kho¶ng 50  mg  hçn hîp ®en eriocrom T (TT) vµo dung dÞch cuèi cïng. §un nãng dung dÞch ®Õn 40 ^oC vµ chuÈn ®é ë nhiÖt ®é ®ã b»ng dung dÞch trilon B 0,1 M (C§) ®Õn khi mµu cña dung dÞch chuyÓn tõ tÝm sang xanh lam hoµn toµn.

1 ml dung dÞch trilon B 0,1 M t­¬ng ®­¬ng víi 2,431mg Mg.

 

KÏm (Zn)

Cho vµo mét b×nh nãn 500 ml mét l­îng dung dÞch nh­ ®· chØ dÉn trong chuyªn luËn råi pha lo·ng víi n­íc thµnh 200 ml. Thªm kho¶ng 50 mg hçn hîp da cam xylenol (CT) vµ mét l­îng hexamin (TT) võa ®ñ ®Ó lµm dung dÞch chuyÓn sang mµu hång tÝm. Thªm 2 g hexamin (TT) n÷a råi chuÈn ®é b»ng dung dÞch trilon B 0,1 M (C§) ®Õn khi mµu cña dung dÞch chuyÓn sang vµng.

1 ml dung dÞch trilon B 0,1 M t­¬ng ®­¬ng víi 6,54 mg Zn.

10.6  Ph­¬ng ph¸p chuÈn ®é trong m«i tr­êng khan

ChuÈn ®é trong m«i tr­êng khan lµ ph­¬ng ph¸p chuÈn ®é acid vµ base yÕu hoÆc nh÷ng muèi cña chóng trong m«i tr­êng kh«ng ph¶i lµ n­íc.

Ph­¬ng ph¸p 1

(¸p dông cho base vµ muèi cña chóng)

Hoµ tan mét l­îng chÕ phÈm nh­ chØ dÉn trong chuyªn luËn riªng trong mét thÓ tÝch thÝch hîp acid acetic khan (TT) ®· ®­îc trung tÝnh ho¸ tr­íc víi chØ thÞ quy ®Þnh trong chuyªn luËn riªng, nÕu cÇn thiÕt cã thÓ lµm Êm hay lµm l¹nh, hoÆc chuÈn bÞ mét dung dÞch nh­ chØ dÉn trong chuyªn luËn riªng.

Khi chÕ phÈm lµ muèi cña acid hydrocloric hoÆc acid hydrobromic th× thªm 15 ml dung dÞch thuû ng©n (II) acetat 5% (TT) tr­íc khi trung tÝnh dung m«i, trõ khi cã nh÷ng chØ dÉn kh¸c trong chuyªn luËn riªng.

ChuÈn ®é b»ng dung dÞch acid percloric 0,1 N trong acid acetic khan (C§) ®Õn khi cã sù chuyÓn mµu cña chØ thÞ, ®iÒu nµy t­¬ng øng víi gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cao nhÊt cña dE/dV trong chuÈn ®é ®o thÕ cña chÕ phÈm thö, ë ®©y E lµ thÕ ®iÖn ®éng vµ V lµ thÓ tÝch dung dÞch chuÈn ®é (Phô lôc 10.2).

ViÖc trung tÝnh ho¸ dung dÞch thuû ng©n (II) acetat vµ chuÈn ho¸ dung dÞch chuÈn ®é còng ph¶i dïng cïng mét chØ thÞ ®­îc quy ®Þnh trong chuyªn luËn riªng cho chuÈn ®é chÕ phÈm.

Khi nhiÖt ®é t₂ cña dung dÞch chuÈn ®é ë thêi ®iÓm ®Þnh l­îng kh¸c víi nhiÖt ®é t₁ cña dung dÞch chuÈn ®é lóc ®­îc chuÈn ho¸ th× tÝnh kÕt qu¶ ®Þnh l­îng c¨n cø vµo thÓ tÝch dung dÞch chuÈn ®é hiÖu chØnh.

                                    V(h) = V(c) x [1 + 0,0011 (t₁ - t₂)]

Trong ®ã:

V(h): ThÓ tÝch dung dÞch chuÈn ®é hiÖu chØnh

V(c): ThÓ tÝch dung dÞch chuÈn ®é ®· dïng.

TiÕn hµnh chuÈn ®é mÉu tr¾ng khi cÇn thiÕt.

Ph­¬ng ph¸p 2

(¸p dông cho acid yÕu)

Dung dÞch chuÈn ®é, dung m«i vµ chØ thÞ ®­îc chØ dÉn trong chuyªn luËn riªng

B¶o vÖ dung dÞch thö vµ dung dÞch chuÈn ®é khái sù th©m nhËp cña carbon dioxyd vµ ®é Èm cña kh«ng khÝ trong suèt qu¸ tr×nh chuÈn ®é.

Hoµ tan chÕ phÈm trong mét thÓ tÝch thÝch hîp dung m«i ®· trung tÝnh ho¸ tr­íc víi chØ thÞ quy ®Þnh, nÕu cÇn cã thÓ lµm Êm hay l¹nh, hoÆc chuÈn bÞ mét dung dÞch chÕ phÈm nh­ ®· chØ dÉn trong chuyªn luËn riªng.

ChuÈn ®é cho ®Õn khi cã sù chuyÓn mµu cña chØ thÞ, ®iÒu nµy t­¬ng øng víi gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cao nhÊt cña dE/dV trong chuÈn ®é ®o thÕ cña chÕ phÈm, ë ®©y E lµ thÕ ®iÖn ®éng vµ V lµ thÓ tÝch dung dÞch chuÈn ®é (Phô lôc 10.2).

Dung dÞch chuÈn ®é ®­îc chuÈn ho¸ b»ng c¸ch sö dông dung m«i vµ chØ thÞ gièng nh­ ®· sö dông cho chuÈn ®é chÕ phÈm.

TiÕn hµnh chuÈn ®é mÉu tr¾ng khi cÇn thiÕt. 

 

10.7  §Þnh l­îng c¸c kh¸ng sinh hä Penicilin b»ng ph­¬ng ph¸p ®o iod

Ph­¬ng ph¸p sau ®©y ®­îc dïng ®Ó ®Þnh l­îng phÇn lín thuèc kh¸ng sinh hä penicillin trong D­îc ®iÓn vµ nh÷ng d¹ng bµo chÕ cña chóng mµ phÐp chuÈn ®é b»ng ®o iod lµ ®Æc biÖt thÝch hîp. TiÕn hµnh thÝ nghiÖm ë nhiÖt ®é 25 ± 2 ^oC.

Dung dÞch chuÈn

C©n chÝnh x¸c mét l­îng thÝch hîp chÊt chuÈn quy ®Þnh trong tõng chuyªn luËn, hoµ tan vµo dung m«i ®· ®­îc ghi trong B¶ng 10.7 vµ pha lo·ng víi cïng dung m«i ®ã ®Ó ®­îc mét dung dÞch cã nång ®é ë kho¶ng nång ®é quy ®Þnh trong B¶ng 10.7.

Dung dÞch thö

NÕu kh«ng cã chØ ®Þnh g× kh¸c trong chuyªn luËn riªng, c©n chÝnh x¸c mét l­îng mÉu thö thÝch hîp hoµ tan trong dung m«i ghi trong B¶ng 10.7 vµ pha lo·ng víi dung m«i ®ã ®Ó ®­îc mét dung dÞch cã nång ®é ë vµo kho¶ng nång ®é ghi trong B¶ng 10.7.

Ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh

Lµm mÊt ho¹t tÝnh vµ chuÈn ®é: Hót riªng rÏ 2,0 ml dung dÞch chuÈn vµ 2,0 ml dung dÞch thö vµo 2 b×nh nãn nót mµi dung tÝch 125 ml t­¬ng øng. Thªm vµo mçi b×nh 2,0 ml dung dÞch natri hydroxyd 1,0 N(TT), l¾c ®Òu vµ ®Ó yªn 15 phót. TiÕp tôc cho vµo mçi b×nh 2,4 ml dung dÞch acid hydrocloric 1,0 N(TT), thªm 10,0 ml dung dÞch iod 0,01 N (C§), ®Ëy ngay nót b×nh vµ ®Ó yªn 15 phót. ChuÈn ®é b»ng dung dÞch natri thiosulfat 0,01 N (C§) ®Õn gÇn ®iÓm kÕt thóc, thªm 1 giät dung dÞch hå tinh bét (TT) vµ tiÕp tôc chuÈn ®é ®Õn khi mÊt mµu xanh.

MÉu tr¾ng

Hót 2,0 ml dung dÞch chuÈn cho vµo mét b×nh nãn nót mµi, thªm 10,0 ml dung dÞch iod 0,01 N (C§). NÕu dung dÞch chuÈn lµ amoxicilin hay ampicilin th× thªm ngay lËp tøc 0,12 ml dung dÞch acid hydrocloric 1,0 N (TT). ChuÈn ®é ngay b»ng dung dÞch natri thiosulfat 0,01 N (C§) ®Õn gÇn ®iÓm kÕt thóc, thªm 1 giät dung dÞch hå tinh bét (TT) vµ tiÕp tôc chuÈn ®é ®Õn khi mÊt  mµu xanh. Còng lµm nh­ vËy ®èi víi b×nh cã chøa 2,0 ml dung dÞch thö.

TÝnh to¸n

TÝnh ®­¬ng l­îng F [sè microgam (hay ®¬n vÞ) kh¸ng sinh chuÈn t­¬ng øng víi mçi ml dung dÞch natri thiosulfat 0,01 N (C§)] b»ng c«ng thøc :

 

 

Trong ®ã :

C lµ nång ®é chÊt chuÈn tÝnh b»ng mg trong 1 ml cña dung dÞch chuÈn.

P lµ ho¹t lùc tÝnh b»ng microgam (hay ®¬n vÞ ) trong 1 mg cña chÊt chuÈn.

B lµ thÓ tÝch tÝnh b»ng ml cña dung dÞch natri thiosulfat 0,01 N (C§) tiªu thô trong mÉu tr¾ng cña dung dÞch chuÈn.

I lµ thÓ tÝch tÝnh b»ng ml cña dung dÞch natri thiosulfat 0,01 N (C§) tiªu thô trong phÐp thö lµm mÊt ho¹t tÝnh vµ chuÈn ®é cña dung dÞch chuÈn.

TÝnh hµm l­îng cña mÉu thö b»ng c«ng thøc ®­îc cho trong tõng chuyªn luËn.

 

B¶ng 10.7. Nh÷ng dung m«i vµ nång ®é cuèi cïng cña dung dÞch kh¸ng sinh

ChÊt kh¸ng sinh	Dung m«i	Nång ®é cuèi cïng
Amoxicilin	N­íc	1,0 mg /ml
Ampicilin	N­íc	1,25 mg /ml
Ampicilin natri	§Öm phosphat pH 6,0	1,25 mg /ml
Cloxacilin natri	N­íc	1,25 mg /ml
Dicloxacilin natri	§Öm phosphat pH 6,0	1,25 mg /ml
Methicilin natri	§Öm phosphat pH 6,0	1,25 mg /ml
Oxacilin natri	§Öm phosphat pH 6,0	1,25 mg /ml
Penicilin G kali	§Öm phosphat pH 6,0	2000 ®¬n vÞ /ml
Penicilin G natri	§Öm phosphat pH 6,0	2000 ®¬n vÞ /ml
Penicilin V kali	§Öm phosphat pH 6,0	2000 ®¬n vÞ /ml

10.8 §Þnh l­îng c¸c steroid b»ng tetrazolium

 

Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông ®Ó ®Þnh l­îng c¸c steroid chøa c¸c nhãm chøc cã tÝnh khö.

C¸c s¶n phÈm cña ph¶n øng mµu nµy cã khuynh h­íng hÊp phô lªn bÒ mÆt cña thuû tinh. §Ó tr¸nh sù sai lÖch kÕt qu¶, nªn xö lý c¸c b×nh ph¶n øng thuû tinh b»ng c¸ch ®Ó chóng chøa chÝnh c¸c s¶n phÈm cña ph¶n øng mµu nµy tr­íc khi dïng. Nªn gi÷ c¸c b×nh thuû tinh ®· ®­îc xö lý ®Ó dïng riªng cho phÐp ®Þnh l­îng nµy vµ chØ röa b×nh b»ng n­íc gi÷a c¸c lÇn ®Þnh l­îng. Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc tiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn tr¸nh ¸nh s¸ng.

Dung dÞch thö

Trõ khi cã chØ dÉn cô thÓ trong chuyªn luËn riªng, hoµ tan mét l­îng chÕ phÈm trong ethanol kh«ng cã aldehyd (TT) ®Ó thu ®­îc mét dung dÞch thö cã nång ®é tõ 30 ®Õn 35 mg/ml.

Dung dÞch chuÈn

ChuÈn bÞ mét dung dÞch chÊt chuÈn t­¬ng øng trong ethanol kh«ng cã aldehyd (TT) cã nång ®é t­¬ng ®­¬ng víi nång ®é cña dung dÞch thö.

TiÕn hµnh

LÊy chÝnh x¸c 10 ml mçi dung dÞch thö vµ dung dÞch chuÈn cho vµo hai b×nh ®Þnh møc 25 ml riªng biÖt vµ cho 10 ml ethanol kh«ng cã aldehyd (TT) vµo mét b×nh ®Þnh møc 25 ml thø ba. LÇn l­ît thªm vµo c¸c b×nh 2 ml dung dÞch triphenyltetrazolium clorid (TT), 2 ml dung dÞch tetramethylamoni hydroxyd lo·ng (TT). §Ëy b×nh, trén ®Òu b»ng c¸ch l¾c xoay trßn nhÑ nhµng vµ ng©m c¸c b×nh ph¶n øng nµy trong c¸ch thuû ë 30^oC trong 1 giê, trõ khi cã quy ®Þnh cô thÓ trong chuyªn luËn riªng. Lµm l¹nh nhanh, thªm ethanol kh«ng cã aldehyd (TT) ®Õn ®Þnh møc 25 ml. L¾c ®Òu vµ ®o ngay ®é hÊp thô ¸nh s¸ng cña c¸c dung dÞch thu ®­îc trong hai b×nh ®Çu (theo thø tù khi cho thuèc thö) ë cùc ®¹i 485 mm (Phô lôc 4.1), trong cèc ®o cã n¾p ®Ëy, lÊy dung dÞch thu ®­îc trong b×nh thø ba lµm mÉu tr¾ng.